Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φακού του οφθαλμού.Ο φακός βρίσκεται μέσα στον οφθαλμό και πίσω από την ίριδα (το χρωματιστό μέρος του οφθαλμού) εκεί όπου βρίσκεται η κόρη του οφθαλμού (η μαύρη οπή στο κέντρο). Σε ένα φυσιολογικό οφθαλμό, ο φακός είναι διαυγής. Εξυπηρετεί στο να εστιάζονται οι δέσμες του φωτός στο πίσω μέρος του οφθαλμού, τον αμφιβληστροειδή, ο οποίος αποκωδικοποιεί το οπτικό ερέθισμα και στέλνει την πληροφορία στον εγκέφαλο δια μέσου του οπτικού νεύρου, επιτρέποντάς μας έτσι να βλέπουμε. Όταν δημιουργείται ο καταρράκτης, ο φακός γίνεται θολός και εμποδίζει τη διέλευση του φωτός.

Τι συμπτώματα προκαλούνται?

Ο καταρράκτης συνήθως αναπτύσσεται αργά, κατά τη διάρκεια ετών, προκαλώντας σταδιακή θόλωση της όρασης , η οποία τελικά δεν μπορεί να βελτιωθεί με γυαλιά. Σε ορισμένους ασθενείς, η όραση μπορεί να επιδεινωθεί σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο καταρράκτης μπορεί να προκαλέσει θάμβος, δυσκολία στην νυκτερινή οδήγηση και αστεροειδείς ακτίνες γύρω από πηγές φωτός (πχ προβολείς αυτοκινήτου) κατά την νυκτερινή οδήγηση, καθώς και μονόφθαλμη διπλωπία (διπλά είδωλα), επηρεάζοντας έτσι την ποιότητα της όρασης. Ο καταρράκτης μπορεί επίσης να προκαλέσει αύξηση της μυωπίας σε μύωπες ή ελάττωση της υπερμετρωπίας σε υπερμετρωπικούς ασθενείς, γεγονός το οποίο οι ασθενείς αντιλαμβάνονται ως βελτίωση της κοντινής όρασης.

Μπορεί ο καταρράκτης να μεταδοθεί από τον ένα στον άλλο οφθαλμό?

Όχι. Αλλά συχνά δημιουργούνται και στους δύο οφθαλμούς κατά την ίδια περίπου χρονική περίοδο.

Υπάρχουν διάφορα είδη καταρράκτη?

Ναι. Συνήθως ο καταρράκτης δημιουργείται λόγω γήρανσης, αλλά υπάρχουν και άλλες περιπτώσεις όπου δημιουργείται καταρράκτης, πχ συγγενής (υπάρχει κατά τη γέννηση), λόγω φαρμάκων (πχ στεροειδή), λόγω οφθαλμικής φλεγμονής, τραυματικός καταρράκτης (λόγω τραυματισμού του οφθαλμού).

Υπάρχει συσχετισμός του διαβήτη με τον καταρράκτη?

Ναι. Ο καταρράκτης είναι πιο συχνός σε διαβητικούς ασθενείς.

Είναι ο καταρράκτης απλά ένα φυσιολογικό φαινόμενο λόγω γήρανσης?

Οι περισσότερες μορφές καταρράκτη αναπτύσσονται σε μεγαλύτερη ηλικία, αλλά η φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης μπορεί να προκαλέσει σταδιακή θόλωση του φακού μετά την ηλικία των 40 ετών. Δεν απαιτείται όμως πάντα θεραπεία, ιδιαίτερα όταν η θόλωση του φακού δεν είναι σημαντική και ικανή να προκαλέσει συμπτώματα.

Είναι δυνατό να παρουσιαστεί καταρράκτης σε παιδιά?

Ναι, αλλά αυτό είναι σπάνιο.

Ο οπτικός μου με πληροφόρησε ότι έχω καταρράκτη, αλλά δεν το γνώριζα πριν – είναι φυσιολογικό?

Στα αρχικά στάδια, μπορεί να μην αντιληφθούμε την προοδευτική ανάπτυξη του καταρράκτη και πιθανότατα δεν προκαλούνται συμπτώματα στην όραση. Καθώς εξελίσσεται ο καταρράκτης, σταδιακά θα αντιληφθείτε ότι η όραση γίνεται όλο και πιο θολή. Πιθανότατα θα χρειαστείτε πιο συχνές αλλαγές στη συνταγή των γυαλιών σας καθώς ο καταρράκτης αναπτύσσεται. Όταν ο καταρράκτης επιδεινωθεί αρκετά, τότε δεν θα είναι δυνατό να βελτιώσετε την όραση σας με γυαλιά.

Κλινική εκτίμηση του καταρράκτη

Γίνεται με μέτρηση της διάθλασης και της οπτικής οξύτητας με γυαλιά. Η εξέταση του καταρράκτη γίνεται στη σχισμοειδή λυχνία. Απαιτείται ενστάλαξη σταγόνων οι οποίες διαστέλλουν την κόρη. Έτσι καθίσταται δυνατή η εξέταση του φακού και του οπισθίου ημιμορίου του οφθαλμού (αμφιβληστροειδής, οπτικό νεύρο). Οι σταγόνες θα προκαλέσουν θόλωση της όρασης για μερικές ώρες. Για αυτό το λόγο συνιστάται η αποφυγή της οδήγησης μετά από την κλινική εξέταση καθώς και η ιδιαίτερη προσοχή στις σκάλες για μερικές ώρες.

Θεραπεία του Καταρράκτη

Πότε είναι αναγκαία η θεραπεία του καταρράκτη?
Σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι αναγκαία η θεραπεία του καταρράκτη, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχουν συμπτώματα στην όραση. Σταδιακά ο καταρράκτης θα προκαλέσει συμπτώματα στην
όραση και θα προκαλέσει δυσκολία στις καθημερινές μας δραστηριότητες. Όταν η όραση δεν είναι ικανοποιητική, ακόμη και με τη χρήση γυαλιών, τότε η μόνη λύση για να βελτιωθεί η όραση είναι το χειρουργείο του καταρράκτη.

Υπάρχει κάποια μέθοδος η οποία να σταματά ή να προλαμβάνει την δημιουργία καταρράκτη?

Όχι. Δεν υπάρχει προς το παρόν κάποια μέθοδος που να προλαμβάνει τη δημιουργία καταρράκτη.

Μπορεί να γίνει χειρουργείο καταρράκτη ταυτόχρονα και στους 2 οφθαλμούς?

Συνήθως χειρουργούμε πρώτα τον οφθαλμό που έχει επηρεαστεί περισσότερο από τον καταρράκτη. Το χειρουργείο στον δεύτερο οφθαλμό μπορεί να ακολουθήσει σε σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα. Υπάρχει η δυνατότητα να γίνει χειρουργείο ταυτόχρονα και στους δύο οφθαλμούς όταν αυτό απαιτείται λόγω ιδιαίτερων αναγκών του ασθενή.

Εξετάσεις που απαιτούνται πριν από τη χειρουργική επέμβαση

Απαιτούνται εξετάσεις προκειμένου να υπολογίσουμε το είδος και την διοπτρική δύναμη του ενδοφακού που θα χρησιμοποιήσουμε στο χειρουργείο του καταρράκτη. Σε περίπτωση που ο ασθενής φορά μαλακούς φακούς επαφής, χρειάζεται να τους αφαιρέσει για 2 εβδομάδες πριν πραγματοποιηθούν οι μετρήσεις.

Ασθενείς που έχουν πραγματοποιήσει διαθλαστική επέμβαση Laser (PRK, LASIK)

Εάν ο ασθενής έχει υποβληθεί στο παρελθόν σε διαθλαστική επέμβαση laser, αυτό επηρεάζει τον υπολογισμό του ενδοφακού και απαιτείται ειδική φόρμουλα για τον υπολογισμό του. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο ακριβής υπολογισμός του ενδοφακού καθίσταται πιο δύσκολος και υπάρχει μεγαλύτερη πιθανότητα σφάλματος στον υπολογισμό της διοπτρικής δύναμης του ενδοφακού.

Πως πραγματοποιείται το χειρουργείο του καταρράκτη

Πραγματοποιείται με τη μέθοδο της φακοθρυψίας (phacoemulsification ή ‘’phaco’’). Η τεχνική αυτή περιλαμβάνει τη χρήση υπερήχων. Η συσκευή που παράγει υπερήχους, εισέρχεται στον οφθαλμό μέσω μιας μικρής τομής, ενώ απαιτείται και η χρήση λεπτών εργαλείων για τον θρυμματισμό του φακού του οφθαλμού. Οι υπέρηχοι εξυπηρετούν στη γαλακτωματοποίηση του φακού, και στη συνέχεια το υλικό αυτό αναρροφάται μέσω αντλίας. Ένας τεχνητός φακός (ενδοφακός) τοποθετείται στη θέση του φακού που αφαιρέθηκε. Οι τομές στον κερατοειδή είναι πολύ μικρές και σχεδόν ποτέ δεν απαιτούν ράμματα.

Μπορεί να γίνει χειρουργείο καταρράκτη με Laser?

Είναι δυνατό να πραγματοποιηθούν κάποια από τα στάδια της επέμβασης με τη χρήση femptosecond laser. Ωστόσο, για την αφαίρεση του καταρράκτη δεν επαρκεί η χρήση του laser και πολλά από τα στάδια της επέμβασης πρέπει να γίνουν από τον χειρουργό.

Κατά τη διάρκεια της επέμβασης

Η επέμβαση πραγματοποιείται με τον ασθενή σε ύπτια θέση. Το πρόσωπο καλύπτεται με ένα αποστειρωμένο πεδίο. Το χειρουργείο πραγματοποιείται με τη χρήση μικροσκοπίου το οποίο εκπέμπει ένα έντονο φως. Ο ασθενής δεν μπορεί να δει τι ακριβώς συμβαίνει κατά τη διάρκεια της επέμβασης, αλλά μπορεί να δει κινούμενες σκιές και χρώματα. Επίσης μπορεί να αισθανθεί τα χέρια του χειρουργού να ακουμπούν το μέτωπο ή το μάγουλο. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης χρησιμοποιείται σημαντική ποσότητα υγρών (νερό) και υπάρχει η πιθανότητα, εάν κάποια ποσότητα υγρού διαφύγει κάτω από το αποστειρωμένο πεδίο, να το αισθανθείτε στο αυτί σας ή στη μία πλευρά του προσώπου σας.

Αναισθητικό

Συνήθως η επέμβαση πραγματοποιείται με τη χρήση τοπικού αναισθητικού (σταγόνες). Κάποιες φορές μπορεί να απαιτηθεί έγχυση αναισθητικού υπό τη μορφή ένεσης στην επιφάνεια του οφθαλμού (υποτενόνιος αναισθησία).

Χρωματική αντίληψη

Ο καταρράκτης προκαλεί σκέδαση καθώς και απορρόφηση του μπλε χρώματος του φάσματος του φωτός. Μετά το χειρουργείο του καταρράκτη, επειδή ο τεχνητός ενδοφακός είναι διαφανής, υπάρχει σημαντική βελτίωση της χρωματικής αντίληψης. Τα χρώματα φαίνονται πιο έντονα (κυρίως το μπλε χρώμα).

Είδη ενδοφακών

1. Μονοεστιακοί ενδοφακοί:

Κατά τη διάρκεια της επέμβασης καταρράκτη, ο ανθρώπινος φακός αφαιρείται και αντικαθίσταται από τον τεχνητό φακό (ενδοφακό). Η διοπτρική δύναμη του φακού υπολογίζεται έτσι ώστε ο ασθενής να μπορεί να εστιάζει σε κάποια συγκεκριμένη απόσταση. Υπάρχουν αρκετές επιλογές σχετικά με τη δύναμη του φακού, ακριβώς όπως συμβαίνει και με τους φακούς των γυαλιών. Αυτό μπορεί να επηρεάσει το πόσο καθαρά βλέπουμε αντικείμενα μακριά ή κοντά. Οι περισσότεροι ασθενείς επιλέγουν έναν ενδοφακό ο οποίος θα τους εξασφαλίζει καλή μακρινή όραση, έτσι ώστε να μπορούν να οδηγούν χωρίς τη χρήση γυαλιών. Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστούν γυαλιά για να μπορούν να βλέπουν κοντά, πχ όταν θέλουν να διαβάσουν ένα βιβλίο. Κάποιοι ασθενείς ίσως επιλέξουν να έχουν καλή κοντινή όραση χωρίς γυαλιά. Σε αυτή την περίπτωση θα χρειαστούν γυαλιά για μακριά.

2. Monovision:

Σε αυτή την περίπτωση μπορεί να συνδυαστεί ένας ενδοφακός ο οποίος προσδίδει καλή μακρινή όραση στον έναν οφθαλμό, με έναν ενδοφακό που προσδίδει καλύτερη κοντινή όραση στον άλλο οφθαλμό. Αυτή η επιλογή παρέχει μια σχετική ανεξαρτησία από τα γυαλιά (για μακριά και κοντά).

3. Τορικοί ενδοφακοί:

Οι ενδοφακοί αυτοί χρησιμοποιούνται για τη διόρθωση του αστιγματισμού, και συνήθως χρησιμοποιούνται σε μέτριους και υψηλούς βαθμούς αστιγματισμού. Οι φακοί αυτοί εξασφαλίζουν καλή μακρινή όραση χωρίς τη χρήση γυαλιών.

4. Πολυεστιακοί ενδοφακοί:

Είναι φακοί που μπορούν να διορθώσουν την όραση για μακριά καθώς και για κοντά.